Recenzja „Kiedy byล‚yล›my ptakami” Ayanna Lloyd Banwo

Kiedy byล‚yล›my ptakami

O Autorze

๐˜ผ๐™ฎ๐™–๐™ฃ๐™ฃ๐™– ๐™‡๐™ก๐™ค๐™ฎ๐™™ ๐˜ฝ๐™–๐™ฃ๐™ฌ๐™ค – pisarka z Trynidadu. Jej debiutancka powieล›ฤ‡ โ€žKiedy byล‚yล›my ptakamiโ€ otrzymaล‚a nagrodฤ™ Bocas Prize for Caribbean Literature 2023, nagrodฤ™ Authorsโ€™ Club Best First Novel Award i znalazล‚a siฤ™ na krรณtkiej liล›cie do Jhalak Prize i McKitterick Prize.

Recenzja:

โ€ž-๐‘ƒ๐‘Ÿ๐‘ง๐‘’๐‘‘๐‘’ ๐‘ค๐‘ ๐‘ง๐‘ฆ๐‘ ๐‘ก๐‘˜๐‘–๐‘š ๐‘š๐‘ข๐‘ ๐‘–๐‘ ๐‘ง ๐‘๐‘Ž๐‘š๐‘–๐‘’ฬจ๐‘ก๐‘Ž๐‘ฬ, ๐‘งฬ‡๐‘’ ๐‘–๐‘ ๐‘ก๐‘›๐‘–๐‘Žล‚ ๐‘๐‘ง๐‘Ž๐‘  ๐‘๐‘Ÿ๐‘ง๐‘’๐‘‘ ๐‘๐‘ง๐‘Ž๐‘ ๐‘’๐‘š.โ€ โ€“ tymi sล‚owami rozpoczyna siฤ™ ta nostalgiczna opowieล›ฤ‡ o ล›wiecie ลผywych i umarล‚ych. Odmalowana w scenerii Karaibรณw historia o mล‚odoล›ci, dojrzewaniu i miล‚oล›ci ponad wszystko. Powieล›ฤ‡, ktรณra jest przenikliwa, magiczna iโ€ฆ mocno specyficzna.

Emmanuel Darwin, zostaล‚ wychowany przez rastafariankฤ™, dlatego zawsze przestrzegaล‚ zakazu zbliลผania siฤ™ do zmarล‚ych, uczestniczenia w pogrzebach, a juลผ tym bardziej pracy na cmentarzu. Przecieลผ โ€ž๐‘›๐‘–๐‘”๐‘‘๐‘ฆ ๐‘›๐‘–๐‘’ ๐‘ค๐‘–๐‘Ž๐‘‘๐‘œ๐‘š๐‘œ, ๐‘๐‘œ ๐‘๐‘Ÿ๐‘ง๐‘ฆ๐‘›๐‘–๐‘’๐‘ ๐‘–๐‘’ ๐‘ ๐‘–๐‘’ฬจ ๐‘‘๐‘œ ๐‘‘๐‘œ๐‘š๐‘ข ๐‘ง ๐‘๐‘š๐‘’๐‘›๐‘ก๐‘Ž๐‘Ÿ๐‘ง๐‘Ž.โ€ Jednak trudna sytuacja materialna i problemy ze znalezieniem zatrudnienia, nie dajฤ… mu zbyt wielu moลผliwoล›ci wyboru. Darwin โ€ž๐‘›๐‘–๐‘’ ๐‘ค๐‘–๐‘’๐‘Ÿ๐‘ง๐‘ฆ ๐‘ค ๐‘‘๐‘ข๐‘โ„Ž๐‘ฆ ๐‘– ๐‘‘๐‘’๐‘š๐‘œ๐‘›๐‘ฆ. (โ€ฆ) ๐‘Ž๐‘™๐‘’ ๐‘ข๐‘ค๐‘Ž๐‘งฬ‡๐‘Ž, ๐‘งฬ‡๐‘’ ๐‘ข๐‘š๐‘Ž๐‘Ÿ๐‘™๐‘– ๐‘๐‘œ๐‘ค๐‘–๐‘›๐‘›๐‘– ๐‘๐‘œ๐‘ง๐‘œ๐‘ ๐‘ก๐‘Ž๐‘ฬ ๐‘ง ๐‘ข๐‘š๐‘Ž๐‘Ÿล‚๐‘ฆ๐‘š๐‘–, ๐‘Ž ๐‘งฬ‡๐‘ฆ๐‘ค๐‘– ๐‘ง ๐‘งฬ‡๐‘ฆ๐‘ค๐‘ฆ๐‘š๐‘–.โ€

W Morne Marie โ€“ starym, kilkusetletnim domu na szczycie wzgรณrza mieszka Yejide St Bernard. Tajemnicza, mล‚oda kobieta nie ma zbyt dobrych relacji ze swojฤ… matkฤ… Petronellฤ…. โ€ž๐‘‡๐‘œ, ๐‘๐‘œ ๐‘๐‘ง๐‘ข๐‘—๐‘’ ๐‘‘๐‘œ ๐‘š๐‘Ž๐‘ก๐‘˜๐‘–, ๐‘›๐‘–๐‘”๐‘‘๐‘ฆ ๐‘›๐‘–๐‘’ ๐‘๐‘ฆล‚๐‘œ ๐‘๐‘Ÿ๐‘œ๐‘ ๐‘ก๐‘’. ๐‘๐‘–๐‘’ ๐‘ค๐‘–๐‘’, ๐‘๐‘ง๐‘ฆ ๐‘ค ๐‘—๐‘’๐‘— ๐‘ ๐‘’๐‘Ÿ๐‘๐‘ข ๐‘—๐‘’๐‘ ๐‘ก ๐‘‘๐‘œ๐‘ ฬ๐‘ฬ ๐‘š๐‘–๐‘’๐‘—๐‘ ๐‘๐‘Ž ๐‘›๐‘Ž ๐‘›๐‘œ๐‘Ÿ๐‘š๐‘Ž๐‘™๐‘›๐‘ฆ ๐‘งฬ‡๐‘Ž๐‘™, ๐‘”๐‘‘๐‘ฆ ๐‘—๐‘’๐‘— ๐‘ข๐‘๐‘ง๐‘ข๐‘๐‘–๐‘Ž ๐‘ ๐‘Žฬจ ๐‘ก๐‘Ž๐‘˜๐‘–๐‘’ ๐‘ ๐‘˜๐‘œ๐‘š๐‘๐‘™๐‘–๐‘˜๐‘œ๐‘ค๐‘Ž๐‘›๐‘’.โ€

I kiedy Petronella umiera, pozostawia Yejide nieprzygotowanฤ… do wypeล‚nienia roli, jakฤ… od pokoleล„ realizowaล‚y kobiety z jej rodziny – umiejฤ™tnie przeprowadzaล‚y dusze mieszkaล„cรณw miasta w zaล›wiaty.

Czy tych dwoje mล‚odych ludzi z zupeล‚nie rรณลผnych ล›rodowisk, z innym podejล›ciem do ลผycia i ล›mierci, poล‚ฤ…czy niฤ‡ porozumienia?

Czy moลผna uciec od swojego przeznaczenia, od swojej przeszล‚oล›ci i ลผyฤ‡ naprawdฤ™? ลปyฤ‡ tak jak siฤ™ chce, a nie wedล‚ug oczekiwaล„? Miล‚oล›ฤ‡ i odpowiedzialnoล›ฤ‡ โ€“ da siฤ™ je poล‚ฤ…czyฤ‡?

โ€ž๐‘€๐‘œ๐‘งฬ‡๐‘’ ๐‘›๐‘Ž ๐‘ก๐‘ฆ๐‘š ๐‘๐‘œ๐‘™๐‘’๐‘”๐‘Ž ๐‘‘๐‘œ๐‘Ÿ๐‘œ๐‘ ล‚๐‘œ๐‘ ฬ๐‘ฬ? ๐‘‡๐‘Ÿ๐‘ง๐‘’๐‘๐‘Ž ๐‘Ÿ๐‘œ๐‘๐‘–๐‘ฬ ๐‘Ÿ๐‘ง๐‘’๐‘๐‘ง๐‘ฆ, ๐‘œ ๐‘˜๐‘ก๐‘œฬ๐‘Ÿ๐‘ฆ๐‘โ„Ž ๐‘›๐‘–๐‘”๐‘‘๐‘ฆ ๐‘ ๐‘–๐‘’ฬจ ๐‘›๐‘–๐‘’ ๐‘š๐‘ฆ๐‘ ฬ๐‘™๐‘Žล‚๐‘œ, ๐‘๐‘œ๐‘‘๐‘’๐‘—๐‘š๐‘œ๐‘ค๐‘Ž๐‘ฬ ๐‘ก๐‘Ÿ๐‘ข๐‘‘๐‘›๐‘’ ๐‘‘๐‘’๐‘๐‘ฆ๐‘ง๐‘—๐‘’, ๐‘”๐‘‘๐‘ฆ ๐‘›๐‘–๐‘’ ๐‘ง๐‘œ๐‘ ๐‘ก๐‘Žล‚๐‘œ ๐‘›๐‘–๐‘ ๐‘–๐‘›๐‘›๐‘’๐‘”๐‘œ ๐‘œ๐‘๐‘Ÿ๐‘œฬ๐‘๐‘ง ๐‘ก๐‘Ÿ๐‘ข๐‘‘๐‘›๐‘ฆ๐‘โ„Ž ๐‘‘๐‘’๐‘๐‘ฆ๐‘ง๐‘—๐‘–.โ€ž

Piฤ™kne, urzekajฤ…ce opisy w lirycznej, ocierajฤ…cej siฤ™ o realizm magiczny powieล›ci, przenoszฤ… czytelnika w zupeล‚nie inny, baล›niowy ล›wiat peล‚en bรณlu, rozterek, zagubienia i bardzo ludzkich emocji. Opowieล›ฤ‡ rozgrywa siฤ™ niespiesznie, momentami leniwie, potฤ™gujฤ…c w ten sposรณb przyjemne wyczekiwanie i delikatne mrowienie w karku zwiastujฤ…ce coraz bardziej zaskakujฤ…ce rozwiฤ…zania ukryte w poetyckich sล‚owach. Oprรณcz powieล›ci obyczajowej i psychologicznej, w โ€žKiedy byล‚yล›my ptakamiโ€ odnajdziemy rรณwnieลผ wฤ…tki kryminalne.

Powieล›ฤ‡ urzekajฤ…ca swojฤ… gล‚ฤ™biฤ…, w ktรณrej ลผaล‚oba przetykana jest poczuciem winy, krzywdy, ale i miล‚oล›ci, ktรณra otula delikatnie, dodaje siล‚y i odwagi. Ksiฤ…ลผka o tym, ลผe ล›wiat ลผywych i umarล‚ych nieustanie siฤ™ przenika. Naleลผy pozwoliฤ‡ duszom odejล›ฤ‡ z tego ล›wiata – to niezwykle istotne dla nich i dla tych, ktรณrzy tu jeszcze zostajฤ….

โ€žKiedy byล‚yล›my ptakamiโ€ moลผe byฤ‡ odczytywana dosล‚ownie i totalnie w przenoล›ni, dlatego nawet wyjฤ…tkowo racjonalny czytelnik odnajdzie w niej oryginalnฤ… i wciฤ…gajฤ…cฤ… opowieล›ฤ‡ o gล‚ฤ™bokim ลผalu, skrywanych sekretach, godzeniu siฤ™ ze stratฤ… i przeszล‚oล›ciฤ…, oraz o nowym poczฤ…tku.

Autorka pozwala czytelnikowi na swobodne spojrzenie wstecz przez ciฤ…g przodkรณw i ich potomkรณw. Uwypukla siล‚ฤ™ wiฤ™zi rodzinnych, prawd przekazywanych z pokolenia na pokolenie. W ten sposรณb umiejฤ™tnie odnosi siฤ™ do koncepcji Jana Assamanna o pamiฤ™ci kulturowej, ktรณra jest utrwalana w rytuaล‚ach dla utrzymania rรณwnowagi spoล‚ecznej, ksztaล‚towania i umacniania toลผsamoล›ci. Z drugiej strony Ayanna Lloyd Banwo pokazuje, ลผe pomimo silnych wiฤ™zi rodzinnych, pomimo zadaล„ jakie przed czล‚owiekiem zostaล‚y postawione, w istocie jest on samotny w ล›wiecie dopรณki nie odnajdzie swojej bratniej duszy.

โ€ž๐‘Š๐‘Ž๐‘Ÿ๐‘ก๐‘œ ๐‘๐‘Ž๐‘š๐‘–๐‘’ฬจ๐‘ก๐‘Ž๐‘ฬ, ๐‘งฬ‡๐‘’ ๐‘›๐‘–๐‘’๐‘˜๐‘ก๐‘œฬ๐‘Ÿ๐‘’ ๐‘Ÿ๐‘ง๐‘’๐‘๐‘ง๐‘ฆ ๐‘งฬ‡๐‘ฆ๐‘—๐‘Žฬจ ๐‘‘ล‚๐‘ข๐‘”๐‘œ ๐‘– ๐‘๐‘œ๐‘ง๐‘œ๐‘ ๐‘ก๐‘Ž๐‘—๐‘Žฬจ ๐‘๐‘–๐‘’ฬจ๐‘˜๐‘›๐‘’ ๐‘›๐‘–๐‘’๐‘ง๐‘Ž๐‘™๐‘’๐‘งฬ‡๐‘›๐‘–๐‘’ ๐‘œ๐‘‘ ๐‘ก๐‘’๐‘”๐‘œ, ๐‘๐‘œ ๐‘ ๐‘–๐‘’ฬจ ๐‘ค๐‘œ๐‘˜๐‘œฬล‚ ๐‘›๐‘–๐‘โ„Ž ๐‘‘๐‘ง๐‘–๐‘’๐‘—๐‘’.โ€

Powieล›ฤ‡ jest debiutem, dlatego moลผna wybaczyฤ‡ pewne niedociฤ…gniฤ™cia, a raczej brak konsekwencji w niektรณrych (nielicznych) fragmentach. Nie zmienia to faktu, ลผe โ€žKiedy byล‚yล›my ptakamiโ€ to piฤ™kna i przesiฤ…kniฤ™ta eterycznoล›ciฤ… proza . Ten bardzo dobry i wciฤ…gajฤ…cy tekst, niesie za sobฤ… pewnฤ… ulotnoล›ฤ‡ chwil i momenty prawdziwego zaskoczenia, co moลผe nam przynieล›ฤ‡ ลผycie z kaลผdym silniejszym powiewem wiatru rozpoczynajฤ…cym burzฤ™. Burzฤ™, ktรณra zawsze wszystko zmienia.

โ€ž๐‘ƒ๐‘œ ๐‘ ฬ๐‘š๐‘–๐‘’๐‘Ÿ๐‘๐‘– ๐‘™๐‘’๐‘๐‘–๐‘’๐‘— ๐‘๐‘ฆ๐‘ฬ ๐‘ง๐‘›๐‘–๐‘’๐‘›๐‘Ž๐‘ค๐‘–๐‘‘๐‘ง๐‘œ๐‘›๐‘ฆ๐‘š ๐‘›๐‘–๐‘งฬ‡ ๐‘ง๐‘Ž๐‘๐‘œ๐‘š๐‘›๐‘–๐‘Ž๐‘›๐‘ฆ๐‘š.โ€

๐Ÿ“šMoja ocena: 7,5/10

Serdecznie polecam!

Za egzemplarz ksiฤ…ลผki do recenzji dziฤ™kujฤ™ Echa imprint literacki Wydawnictwo Czarna Owca



Dodaj komentarz

Twรณj adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola sฤ… oznaczone *